Krystyna Zofia Feldman (ur. 1 marca 1916[1] we Lwowie, zm. 24 stycznia 2007 w Poznaniu) – polska aktorka charakterystyczna, znana głównie z wyrazistych epizodów.
Życiorys
Była córką aktora specjalizującego się w rolach szekspirowskich, uchodzącego za gwiazdę początku XX-wieku Ferdynanda Feldmana i aktorki teatralnej i śpiewaczki operowej Katarzyny Feldman. Grała małe role od piątego roku życia. Po śmierci ojca (zm. 3 czerwca 1919) matka kształciła ją w prywatnym lwowskim studio aktorskim prowadzonym przez aktora Janusza Strachockiego. W 1934 ukończyła gimnazjum im. Królowej Jadwigi we Lwowie; maturę zdała eksternistycznie, aby zdążyć na egzaminy do szkoły teatralnej. Po trzech latach nauki, w 1937, ukończyła Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie. Niedługo potem debiutowała w Teatrze Miejskim we Lwowie. W 1939 została zaangażowana do teatru w Łucku, jednak po wybuchu II wojny światowej wróciła do Lwowa. W 1942 została zaprzysiężona jako żołnierz Armii Krajowej. Pełniła w niej funkcję łączniczki.
Na scenę teatru lwowskiego powróciła po wyzwoleniu miasta w 1944 roku. Zagrała wówczas męską rolę Staszka w Weselu Wyspiańskiego, reżyserowanym przez Aleksandra Bardiniego. Po wojnie występowała w teatrach m.in. Łodzi, Szczecina, Opola, Krakowa i Poznania. Od 1983 roku była aktorką Teatr Nowy wpoznańskiego Teatru Nowego.
Zagrała również kilkanaście ról w spektaklach Teatru Telewizji, m.in. u Jerzego Antczaka, Andrzeja Barańskiego, Rudolfa Zioły, Olgi Lipińskiej i trzykrotnie u Izabelli Cywińskiej.
Jej mężem był 30 lat od niej starszy Stanisław Bryliński (zm. 1953).
Zmarła w swoim poznańskim mieszkaniu 24 stycznia 2007 raka płuc. Pochowana została w Alei Zasłużonych na cmentarzu Miłostowskim w Poznaniu. Zgodnie z życzeniem, pochowano ją w kostiumie z ostatniego spetaklu – monodramu "I to mi zostało".
Kariera filmowa
Już pierwsza filmowa rola – dewotki w Celulozie (1953) Jerzego Kawalerowicza – na długo ukształtowała jej kinowe emploi. Podobną postać, wyraźnie jednak różnicowaną charakterologicznie, obdarzaną stale indywidualnym rysem, powtarzała m.in. w Kaloszach szczęścia (1958), Awanturze o Basię (1959), Dwu żebrach Adama (1963), Piekle i niebie (1966), Czerwonym i złotym (1969), czy w Głosie z tamtego świata (1962) Stanisława Różewicza, gdzie po raz pierwszy pojawiła się w roli nieepizodycznej.
Stała się jedną z najbardziej wyrazistych aktorek drugiego i trzeciego planu. Na ekranie tworzyła różne, często sprzeczne wewnętrznie typy, w których groteska mieszała się z powagą, ekscentryczność ze spokojem, fizyczna słabość z siłą i charyzmą. Grała postaci hrabin (Godzina pąsowej róży, 1963), żebraczek (Mansarda, 1963; Dwa księżyce, 1993), działaczek społecznych (Święta wojna, 1965), chłopek (Samotność we dwoje, 1968), pijaczek (Nad rzeką, której nie ma, 1991), morderczyń (odcinek 4 serialu Kapitan Sowa na tropie), sędzin (Otello z M-2, 1968), czy królowych (Ubu król, 2003).
Szerokiej publiczności dała się poznać dopiero w Lata latach 80., po roli zdziwaczałej ciotki głównego bohatera w Yesterday Radosława Piwowarskiego. Często współpracowała z młodymi, debiutującymi twórcami, jak Jan Jakub Kolski (Pogrzeb kartofla), Konrad Szołajski (Człowiek z...), czy Mariusz Treliński (Łagodna). Masową popularność zyskała w wieku 83 lat, kiedy zagrała babcię Rozalię w popularnym serialu Świat według Kiepskich.
W 2004 roku, w wieku osiemdziesięciu ośmiu lat, wystąpiła po raz pierwszy w roli pierwszoplanowej. W Moim Nikiforze Krzysztofa Krauze wcieliła się w postać malarza Nikifora Krynickiego. Jej kreacja spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem publiczności, krytyków oraz jurorów polskich i zagranicznych festiwali filmowych.
Wybrana filmografia
- 2007: Na dobre i na złe (serial, odc. 280,284) jako "pani Kazia"
- 2007: Ryś jako "Wizuch"
- 2006: Przybyli ułani jako "Janikowa"
- 2006: Dublerzy jako "babcia Gambini"
- 2004: Mój Nikifor jako "Nikifor Krynicki"
- 2003: Ubu Król jako "królowa Rozamunda"
- 2003: Stara baśń – kiedy słońce było bogiem jako "wróżka"
- 2003: Plebania (serial) jako "pani Gienia, woźna"
- 2002: Na dobre i na złe (serial, odc. 102) jako "pani Maria Lach"
- 2002: Pianista jako "Żydówka"
- 2001: Boże skrawki jako "Wanda"
- 2000: To ja, złodziej jako "babcia"
- 1999-2007: Świat według Kiepskich (serial) jako "babka Rozalia"
- 1999: Ogniem i mieczem jako "Ukrainka"
- 1998: Złoto dezerterów jako "łuczniczka Wilhelmina Koroniecka"
- 1997: Pokój 107 (serial) jako "sprzątaczka"
- 1995: Horror w Wesołych Bagniskach jako "służąca"
- 1995: Łagodna jako "ciotka starsza"
- 1993: Człowiek z... jako "archiwistka MSW"
- 1992: Mama – nic jako "asystentka"
- 1991: Nad rzeką, której nie ma jako "Magotka"
- 1991: Latające machiny kontra Pan Samochodzik jako "Zofia, gosposia Lejwody-Arizony"
- 1990: Śmierć dziecioroba jako "stara pijaczka"
- 1990: Pogrzeb kartofla jako "Maryśka, matka Gorzelaka"
- 1988: Mistrz i Małgorzata jako "Anuszka"
- 1987: Pociąg do Hollywood jako "pani Krysia"
- 1987: Rzeka kłamstwa jako "Bocianicha"
- 1986: Na kłopoty... Bednarski jako "Tzarowa, gospodyni Bednarskiego"
- 1984: Yesterday jako "ciotka "Ringa"
- 1984: Zabicie ciotki jako "Emilka"
- 1981: Jan Serce (serial, odc. 3, 6 i 7) "sąsiadka Krukowskich"
- 1977: Palace Hotel jako "staruszka na dworcu"
- 1975: Kradzież jako "matka kolegi"
- 1970: Abel, twój brat jako "nauczycielka śpiewu"
- 1970: Dzięcioł jako "panna Klara, sekretarka dyrektora"
- 1969: Czerwone i złote jako "dewotka"
- 1968: Samotność we dwoje jako "wiejska kobieta"
- 1968: Otello z M-2 jako "sędzia"
- 1968: Weekend z dziewczyną jako "gospodyni"
- 1968: Lalka jako "rajfurka, "opiekunka" Magdalenki"
- 1967: Długa noc jako "kobieta z zepsutym zegarkiem"
- 1967: Stajnia na Salvatorze jako "sąsiadka Teresy"
- 1966: Piekło i niebo jako "pasażerka autobusu"
- 1966: Sublokator jako "pielęgniarka"
- 1965: Kapitan Sowa na tropie (serial, odc. 4) jako "Kwiecińska"
- 1964: Przerwany lot jako "urzędniczka"
- 1963: Yokmok jako "gosposia"
- 1962: Głos z tamtego świata jako "Hela Fabiańczykowa"
- 1959: Wspólny pokój jako "dozorczyni"
- 1958: Noc poślubna jako "swatka"
- 1957: Kapelusz Pana Anatola jako "koleżanka z pracy"
- 1953: Celuloza jako "dewotka"
Nagrody i odznaczenia
- 2004 – XXIX Festiwal Polskich Filmów Fabularnych:
- Nagroda za pierwszoplanową rolę kobiecą za Mojego Nikifora
poprzedniczka: Katarzyna Figura |
Nagroda za pierwszoplanową rolę kobiecą na Najlepsza aktorka pierwszoplanowa na Festiwal Polskich Filmów Fabularnych|FPFF XXIX Festiwal Polskich Filmów Fabularnych|2004 za Mojego Nikifora |
następczynie: Karolina Gruszka Krystyna Janda |
- Polskie Nagrody Filmowe – Orły:
- Najlepsza aktorka pierwszoplanowa za Mojego Nikifora
- Najlepsza aktorka drugoplanowa za To ja złodziej
- Inne nagrody za rolę Nikifora Krynickiego w Moim Nikiforze:
- najlepsza aktorka na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Autorskich w Rabacie
- najlepsza aktorka na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Pune w Indiach
- najlepsza aktorka na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Valladolid
- najlepsza aktorka na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Manili
- najlepsza aktorka na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Kijowie
- najlepsza aktorka na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlovych Varach
- Złota Kaczka, nagroda dla najpopularniejszej aktorki, przyznawana przez czytelników miesięcznika Film (2005)
- Gigant roku 2004 według poznańskiego oddziału Gazety Wyborczej
Ciekawostki
- W 2005 roku otrzymała Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.
- Legenda głosiła, że nigdy nie miała w domu lodówki, pralki ani telewizora – aktorka potwierdziła ją tylko w stosunku do ostaniego z wymienionych urządzeń.
- Postać Nikifora Krynickiego w filmie Mój Nikifor nie była pierwszą męską rolą w jej dorobku. Wcześniej w teatrze grała m.in. Staszka w Weselu, Kaja w Królowej Śniegu, czy pana Ciuciumkiewicza w Domu otwartym.
- Aktywnie wspierała działalność poznańskiego studenckiego Teatrzyk Towarzyski|Teatrzyku Towarzyskiego Jacka Kowalskiego.
- Międzynarodowa Kapituła Orderu Uśmiechu w 2006 roku przyznała jej na wniosek dzieci z Poznania Order Uśmiechu, który na prośbę aktorki miał być wręczony 14 lutego 2007. Ze względu na śmierć Krystyny Feldman nie doszło do ceremonii. Zarząd Kapituły pierwszy raz w historii tego odznaczenia wydał zgodę na przekazanie Orderu na ręce spadkobierców i uznał aktorkę za pełnoprawnego Kawalera Orderu Uśmiechu.
Odcinku serialu Świat wg Kiepskich z udziałem Krystyny Feldman
Krystyna Feldman wystąpiła w 70[2] odcinkach serialu Świat wg Kiepskich w latach 1999-2005. W roku 2005 wystąpiła tylko w trzech odcinkach po czym zrezygnowała w graniu w tym serialu, gdyż jak wyznała w jednym z wywiadów znudziła jej się ta rola. Do swej śmierci w roku 2007 nie wystąpiła w serialu.
Przypisy
- ↑ Datę 1920 podają między innymi portale i wortale: film.onet.pl, stopklatka.pl, radio Twoje Radio, telegazeta.pl, TVP Kultura, encyklopedia interia.pl i inne. Z dokumentów znajdujących się w dziale kadr Teatru Nowego w Poznaniu wynika, że prawdziwą datą urodzin Krystyny Feldman jest rok 1916. Taką samą datę podaje Internetowa Baza Filmu Polskiego, opierając się na aktach urodzin i zgonu aktorki – [1]
- ↑ Biorąc pod uwagę również odcinek specjalny pt. Wielki bal
Ten artykuł pochodzi z polskojęzycznej Wikipedii i jest oparty na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach.